Kiedy w sprawach karnych przysługuje obrońca z urzędu?

W polskim systemie prawnym każdemu oskarżonemu w sprawie karnej przysługuje prawo do obrony. W niektórych przypadkach, gdy oskarżony nie jest w stanie samodzielnie zorganizować własnej obrony, może mu przysługiwać obrońca z urzędu. Obrońca z urzędu to adwokat lub radca prawny wyznaczony przez sąd, który reprezentuje oskarżonego na etapie postępowania sądowego.

Sytuacje, w których przysługuje obrońca z urzędu w sprawach karnych

Obrońca z urzędu może być wyznaczony dla oskarżonego, który nie jest w stanie samodzielnie zorganizować swojej obrony ze względu na swoją sytuację materialną. W takim przypadku sąd może wyznaczyć obrońcę z urzędu na wniosek oskarżonego lub z własnej inicjatywy, jeżeli uzna, że istnieje uzasadnione ryzyko, że oskarżony nie będzie mógł skutecznie bronić się samodzielnie.

Ponadto, obrońca z urzędu w sprawach z zakresu prawa karnego może być wyznaczony dla oskarżonego, który nie jest w stanie samodzielnie zorganizować swojej obrony ze względu na swoją sytuację osobistą. Przykładem takiej sytuacji może być niepełnosprawność intelektualna lub psychiczna oskarżonego, która uniemożliwia mu samodzielną obronę. 

W artykule 79 Kodeksu postępowania karnego uwzględnione zostały przesłanki obligatoryjnej obrony oskarżonego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, w postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:

1) nie ukończył 18 lat;

2) jest głuchy, niemy lub niewidomy;

3) zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy jego zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona;

4) zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny.

Zgodnie z kolei, z art. 80 Kodeksu postępowania karnego, Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym, jeżeli zarzucono mu zbrodnię. W takim wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązkowy.

Jakie są zadania i obowiązki obrońcy z urzędu?

Obrońca z urzędu pełni w sprawie karnej te same funkcje, co obrońca wybrany przez oskarżonego. Jego zadaniem jest reprezentowanie oskarżonego na etapie postępowania sądowego, a także udzielanie mu porad prawnych i informacji na temat przebiegu postępowania. Obrońca z urzędu ma również obowiązek dbać o prawa i interesy oskarżonego.

Warto dodać, że obrońca z urzędu ma taki sam zakres obowiązków i uprawnień jak obrońca wybrany przez oskarżonego. Oznacza to, że może on uczestniczyć w przesłuchaniach świadków, składać wnioski dowodowe, wnosić zażalenia na czynności procesowe oraz uczestniczyć w rozprawie sądowej.